Met Bij de les aan de slag
Basiskennis en -vaardigheden
Bij de les is ontwikkeld vanuit een breed gedragen visie op het vak Handschriftonderwijs en schrifteducatie.
Leerlingen met een onvoldoende geautomatiseerd handschrift, kunnen hun handschrift ontwikkelen door systematisch elk aspect van de schrifthandeling te onderzoeken en te oefenen. Bovendien daagt Bij de les leerlingen uit om na te denken over de resultaten van hun experimenten: wanneer is welk resultaat inzetbaar?
Deel 1 geeft informatie, filmpjes en werkbladen bij het schriftproces en het materiaal:
1.1 Hoe schrijf jij?
1.2 Waar schrijf jij mee?
Deel 2 geeft informatie, filmpjes en werkbladen bij de vorm van schrift op de eerste twee niveaus van leesbaarheid:
Leesbaarheid niveau 1 – herkenbaarheid van de tekens (coderen) en correct hoofdlettergebruik
2.1 Cijfers en sommen
2.2 Letters en woorden
2.3 Hoofdletters
Leesbaarheid niveau 2 – regelmaat van het schrift
2.4 Tekst: regelmatig schrift
Behandel hoofdletters met alle leerlingen
Behandel het onderdeel Hoofdletters (2.3) met alle leerlingen. Uit recent onderzoek blijkt de overgrote meerderheid van de leerlingen namelijk hoofd- en kleine letters te verwisselen. Het is aannemelijk dat dit slordigheidsfouten genereert bij exacte vakken als Rekenen/Wiskunde, Scheikunde, Natuurkunde, bij Duits en andere vakken (Kooijman-Thomson, mei 2020). Door kort en bij meer vakken aandacht te besteden aan de kapitaalvorm en correct hoofdlettergebruik, komt dit onderdeel herhaaldelijk aan bod. Het schept ook duidelijkheid voor leerlingen als ze hier door meer docenten op worden geattendeerd en aangesproken.
Dit betekent niet dat schrift als nieuw en tijd slurpend vak op het rooster zou moeten prijken. Het is zinvoller om schrift in kleine prikkels, geïntegreerd in de vakken als just-in-time-information aan te bieden. Met name hoofdletters lenen zich daar uitstekend voor.
Onderzoek de regelmaat met alle leerlingen
Leerlingen krijgen grip op de criteria voor regelmaat door deze te onderzoeken (2.4). Leer uw leerlingen om eisen te stellen aan de regelmaat van hun schrift. Regelmaat vergroot de leesbaarheid, maar is ook nodig om orde te kunnen aanbrengen. Een onderstreping valt immers niet op in werk waarin van alles is doorgekrast en een opsomming valt niet op als hij geen rechte kantlijn heeft, een groot geschreven woord valt niet op als letters in een handschrift een onregelmatige schriftgrootte hebben.
Ook leren leerlingen de effecten van onregelmatig handschrift kennen en hoe ze die effecten creatief kunnen gebruiken om de betekenis of context tot uitdrukking te brengen.
Ordelijke aantekeningen: relatie tussen vorm, betekenis en inhoud
Met Bij de les kunnen leerlingen leren slim en efficiënt aantekening te maken door (rang)orde in hun aantekeningen aan te brengen. Immers:
000Orde maakt een digitaal verslag beter leesbaar en bevordert begrip van de tekst.
000Orde maakt een poster prikkelender of mooier.
000Orde maakt aantekeningen overzichtelijker en beter leerbaar.
Deel 3 en 4 geven informatie en werkbladen bij de vorm van het schrift op het derde niveau van leesbaarheid:
Leesbaarheid niveau 3 – orde
3.1 Tempo
3.2 Afkortingen
3.3 Iconen
4.1 Klein schrijven, tekstblokjes
4.2 Accentueren
4.3 Opsomming
4.4 Bladindeling
4.5 Mindmap
Behandel deel 3 en 4 met alle leerlingen
Ordelijke werkstukken (typschrift) en ordelijke aantekeningen (handschrift) zijn belangrijk voor alle leerlingen bij alle vakken. Bij de les leert de leerlingen hoe orde te scheppen als ze met de hand schrijven.
De internettoepassing VéT doet overigens datzelfde, maar dan voor typschrift. Orde is in werkstukken immers net zo belangrijk. VéT is de digitale gids voor het vormaspect van typschrift.
Begeleiding
Aarzel niet om een functioneel handschrift van uw leerlingen te eisen, niet alleen in aantekeningen, ook in proefwerken. Doelgerichte communicatie is immers een belangrijk onderdeel bij het leergebied Nederlands. Leesbaar (communicatief) schrift maakt daar onderdeel van uit.
Een achterstand wegwerken
Het (opnieuw) aanleren van een leesbaar handschrift is voor leerlingen echter geen sine cure. Zij willen hun handschrift graag verbeteren, maar veel leerlingen vluchten er ook voor weg met allerlei smoezen:
000M’n moeder komt me zo halen…
000Ik moet naar de tandarts…
000We hadden vandaag aangepast rooster, dus ik ben al naar huis…
000Ik ben het vergeten…
000Ik heb m’n spullen niet bij me…
000We hebben deze week niet zoveel aantekeningen gemaakt…
Alleen en zelfstandig
Met de informatie, voorbeelden, filmpjes, werkbladen, toets en controlebladen kunnen leerlingen een eventuele achterstand individueel aanpakken. Zo’n individueel traject verdient altijd steun in de vorm van belangstelling, aanmoediging, complimenten en hulp, maar spreek leerlingen ook aan op hun verantwoordelijkheid. Als je ‘gelezen’ wilt worden, moet je duidelijk leesbaar schrijven.
In een groepje
Samen werken in een groepje, bijvoorbeeld onder leiding van een studiebegeleider, remedial teacher of docent Nederlands, kan de drempel verlagen en de motivatie verhogen. Zo vinden leerlingen steun en onderstreept de school op het belang van een functioneel handschrift.
Oefenen
Oefen liever vaak kort, bijvoorbeeld een kwartier tot een half uur, dan soms lang.
Laat leerlingen geleerde kennis/begrippen verwoorden. Vraag daar bij volgende bijeenkomsten naar terug, zodat de kennis en begrippen beklijven.
Laat leerlingen zelf evalueren hoe ze geschreven hebben. Vermijd vage begrippen als ‘netjes’, ‘keurig’, ‘slordig’. Doe dit met de geleerde begrippen zoals ‘recht’, ‘gebogen’, ‘parallel’, enzovoort.
Is het gelukt een bepaald aspect zichtbaar uit te voeren, spreek dan af dat dit aspect voortaan zo wordt uitgevoerd, zoals geleerd.
Zorg dat de cijfers en letters allereerst correct geschreven worden.
Werk daarna aan de regelmaat van het schrift.
Laat het geleerde toepassen in de aantekeningen.
Nieuwe stof aanleren
Op de basisschool maken leerlingen nog nauwelijks zelfstandig aantekeningen. De informatie van deel 3 en 4 is dus nieuw voor de leerlingen en kan als ‘just-in-time-information’ geïntegreerd in de lesstof en bij verschillende vakken aan bod komen.
Voor deze pagina van Bij de les heb je geen licentie nodig, maar voor de (meeste) andere pagina's wel. Die licentie kun je direct aanschaffen op deze website, of hij staat als licentiecode in je werkschrift. Heb je op enig andere manier toegang verkregen tot de afgeschermde pagina's, dan overtreed je de wet op het auteursrecht.